Η επιστήμη της αντιγήρανσης και η αιώνια νεότητα

Επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις που θέλουν να μας πείσουν ότι η γήρανση σύντομα θα είναι μια απολύτως αναστρέψιμη διαδικασία.

Το όνειρο του ανθρώπου να ζήσει περισσότερο είναι σύμφυτο με την ίδια τη φύση του. Από αρχαιοτάτων χρόνων, ψάχνουμε εναγωνίως μεθόδους επέκτασης και βελτίωσης του βίου. Παρότι τις τελευταίες δεκαετίες το προσδόκιμο ζωής έχει εκτοξευτεί (στις αναπτυγμένες χώρες υπερδιπλασιάστηκε τους τελευταίους δύο αιώνες), η αναζήτηση συνεχίζεται υπερεντατικά.

Πλέον όμως, οι ειδικοί δικαιούνται να αισιοδοξούν. Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες από πολυάριθμους κλάδους αποκρυπτογραφούν τα μυστήρια της γήρανσης –συνεπώς και της αντιγήρανσης–, με εντυπωσιακά και καινοτόμα αποτελέσματα: από τη στόχευση των κυτταρικών διεργασιών και την επιβράδυνση των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, έως την αναστροφή των συνεπειών του αμείλικτου χρόνου μέσω επεξεργασίας του γονιδιώματος.

Εξετάζουμε ορισμένες από τις πλέον υποσχόμενες ανακαλύψεις από τον ευρύτερο χώρο της αντιγήρανσης, αλλά εφιστούμε την προσοχή καθώς αναρίθμητοι τσαρλατάνοι εκμεταλλεύονται τις νέες επιστημονικές τάσεις με αντιεπιστημονικό τρόπο, πουλώντας πανάκριβα φρούδες ελπίδες, χωρίς όμως το παραμικρό αποτέλεσμα.

Το νεανικό αίμα

Στο εργαστήριο του Thomas Rando στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Stanford δοκιμάζονται εδώ και αρκετά χρόνια καινοτόμες θεραπείες με απώτερο στόχο την αναστροφή της διαδικασίας της γήρανσης. «Τα τελευταία χρόνια άλλαξε ο τρόπος που μελετούμε και κατανοούμε τις διαδικασίες γήρανσης, αφού διαθέτουμε πολυάριθμες νέες γενετικές και φαρμακολογικές μελέτες», λέει χαρακτηριστικά, επεξηγώντας τις τεχνικές που αξιοποιούνται στο εργαστήριό του, όπως η ετεροχρονική παραβίωση. Για να το απλουστεύσουμε, θα λέγαμε ότι δύο έμβια όντα, ένα νεότερο και ένα πιο ηλικιωμένο, συνδέονται μέσω μετάγγισης αίματος ή μεταμόσχευσης.

Όπως εξηγεί ο Rando o οποίος εκτός των άλλων είναι διευθυντής του Glenn Center for the Biology of Aging, οι δοκιμές μεταγγίσεων σε ποντίκια έδειξαν με σαφήνεια ότι το αίμα των νεότερων αντιστρέφει τη διαδικασία της γήρανσης στα πιο ηλικιωμένα. Οι συνεργαζόμενοι επιστήμονες μελετούν τον τρόπο που αντιδρούν τα κύτταρα και οι ιστοί των εργαστηριακά συνδεδεμένων ζώων, και εν προκειμένω καταλήγουν ότι ανανεώνονται χάρη στο «νέο αίμα».

Ο καθηγητής, βέβαια, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για όσους επιχειρούν να εφαρμόσουν αντίστοιχες θεραπείες σε ανθρώπους. «Προς το παρόν έχουμε διαπιστώσει τα οφέλη σε ποντίκια, αλλά δεν γνωρίζουμε αν αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους. Μέχρι να διακριβώσουμε αποδεδειγμένο όφελος για τον άνθρωπο, θα απέτρεπα τον οποιοδήποτε από το να δοκιμάσει αντίστοιχες θεραπείες που υπόσχονται κάποιο είδος "αναζωογονητικού" οφέλους».

O επαναπρογραμματισμός των κυττάρων

Τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να χακάρουμε το ανθρώπινο σώμα, ώστε να επαναπρογραμματίσουμε τα ανθρώπινα κύτταρα; Το ερώτημα αυτό απασχολεί πολυάριθμες επιστημονικές ομάδες σε όλο τον κόσμο, και η αλματώδης πρόοδος των επιστημών που σχετίζονται με την αποκωδικοποίηση του DNA αποτελεί «αέρα στα πανιά τους».

Ο αέρας αυτός έδωσε μεγάλη ώθηση και στην ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Βιολογίας Salk, η οποία μελετά μια τεχνική επαναπρογραμματισμού των κυττάρων. Στόχος τους είναι όχι απλώς να εμποδίσουν τη διαδικασία της γήρανσης των κυττάρων, αλλά να τα αναγεννήσουν. Σύμφωνα με τα ευρήματα της πολυετούς μελέτης τους, τα ηλικιωμένα ποντίκια των οποίων τα κύτταρα αναζωογονήθηκαν με αυτή την τεχνική, έζησαν κατά μέσο όρο 30% περισσότερο από τα συνομήλικά τους που δεν συμμετείχαν στο πείραμα.

Η μελέτη με τον εύγλωττο τίτλο «Ελιξίριο της ζωής» δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Circulation Research.

Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Juan Carlos Izpisua Belmonte έχει ασχοληθεί επί μακρόν με τα βλαστοκύτταρα, αλλά στο εν λόγω πείραμα δεν τα χρησιμοποίησε. Αντ’ αυτών επέλεξε την έγχυση μορίων στα ηλικιωμένα κύτταρα, και όπως όλα δείχνουν κατόρθωσε να αναστρέψει τη διαδικασία γήρανσης.

Παρότι η τεχνική δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί σε ανθρώπους, οι ερευνητές αισιοδοξούν ότι θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας αναζωογονητικής διαδικασίας των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων μας καθώς γερνάμε.

Το θαύμα (;) της κάνναβης

Μία από τις βασικότερες ανθρώπινες λειτουργίες που φθίνουν με το πέρασμα του χρόνου είναι η μνήμη, η απώλεια της οποίας σχετίζεται και με σειρά ασθενειών, όπως η νόσος του Alzheimer ή η άνοια. Μέχρι σήμερα, η επιστήμη δεν έχει κατορθώσει να βρει αποτελεσματική θεραπεία για τις νόσους αυτές, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη να ταλαιπωρούνται από την απώλεια της βασικότερης γνωστικής λειτουργίας.

Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Βόννης και οι συνεργάτες τους από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ ανακάλυψαν μια πιθανή θεραπεία για την αναστροφή της γήρανσης του εγκεφάλου. Η πιθανή θεραπεία βασίζεται στο δραστικό συστατικό της κάνναβης που ονομάζεται τετραϋδροκανναβινόλη (THC).

Οι ίδιοι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις διατυπώσεις τους, αλλά η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine, είναι πολλά υποσχόμενη. Σύμφωνα με τα ευρήματά της, στα ποντίκια ηλικίας 12 μηνών που έλαβαν τις υποθανατηφόρες δόσεις THC, όχι απλώς διακόπηκε η απώλεια γνωστικών ικανοτήτων, αλλά η διαδικασία αναστράφηκε, με αποτέλεσμα η βιολογική συμπεριφορά των εγκεφάλων τους να είναι ανάλογη των ποντικιών ηλικίας μόλος δύο μηνών.

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βόννης Andreas Zimmer, ο δρόμος μέχρι την εφαρμογή μιας αντίστοιχης θεραπείας σε ανθρώπους είναι μακρύς, αλλά οι πρώτες ενδείξεις αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, ακόμη και για θεραπεία εκφυλιστικών νόσων του εγκεφάλου.

Ο λόγος είναι ότι η θεραπεία με την ουσία THC ανέστρεψε εντελώς τη διαδικασία γήρανσης του εγκεφάλου: «ήταν σαν να γύρισε πίσω το βιολογικό τους ρολόι», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Zimmer.

Οι ειδικοί πάντως επιμένουν ότι απαιτούνται επιπλέον μελέτες για τις επιπτώσεις της ιατρικής κάνναβης στον άνθρωπο, και επισημαίνουν ότι μελέτες όπως αυτή διενεργούνται σε ελεγχόμενες συνθήκες και υπό ιατρική παρακολούθηση, και σε καμία περίπτωση δεν συστήνουν άκριτη χρήση αντίστοιχων ουσιών εκτός εργαστηριακού περιβάλλοντος.