Τεχνολογία mRNA: Πόσο ελπιδοφόρα είναι;

Ένας από τους αγγελιοφόρους της νίκης κατά της πανδημίας COVID-19 είναι η τεχνολογία mRNA. Τι ακριβώς είναι και τι άλλα καλά μηνύματα μας φέρνει;

Το Αγγελιαφόρο RNA ή mRNA είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πρωταγωνιστές στην παγκόσμια προσπάθεια της ανθρωπότητας προκειμένου να αναχαιτίσει την επέλαση του κορονοϊού. Αποτελεί το βασικό συστατικό των ήδη εγκεκριμένων και δοκιμασμένων σχετικών εμβολίων των εταιρειών Pfizer και Moderna, ενώ την ίδια τεχνολογία αξιοποιεί και το εμβόλιο της εταιρείας CureVac, το οποίο βρίσκεται υπό αξιολόγηση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων.

Ωστόσο το RNA δεν αποτελεί μία νέα «εφεύρεση» που μόλις έκανε την εμφάνισή της από hi-tech εργαστήρια. Αποτελεί προϊόν εξελικτικής διαδικασίας δισεκατομμυρίων ετών που εντοπίζεται φυσικά σε κάθε κύτταρο του σώματός μας, ενώ κάποιοι επιστήμονες εκτιμούν ότι το RNA ανάγεται στις πρώτες μορφές ζωής, ακόμη και πριν την ύπαρξη του DNA.

Ένα μήνυμα με πολλούς αποδέκτες

Το DNA αποτελεί το γενετικό υλικό όλων των ζωντανών οργανισμών καθώς και των περισσοτέρων ιών. Εμπεριέχει τις πληροφορίες που καθορίζουν όλα τα χαρακτηριστικά ενός οργανισμού. Το mRNA ή Αγγελιαφόρο RNA μεταφέρει τη γενετική πληροφορία από το DNA και είναι απαραίτητο για την πρωτεϊνοσύνθεση των κυττάρων. Με απλά λόγια, το mRNA δίνει εντολή στα κύτταρα προκειμένου να παραγάγουν ουσίες αναγκαίες για τη λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού.

Και πώς αξιοποιείται στα εμβόλια;

Το ευρύ φάσμα δυνατοτήτων του RNA, το έχει καταστήσει ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο στην ανάπτυξη καινοτόμων βιοϊατρικών τεχνολογιών. Ενδεικτικό πεδίο εφαρμογής είναι τα εμβόλια.

Τα γνωστά σε όλους πλέον εμβόλια κατά της COVID-19 που χρησιμοποιούν τεχνολογία mRNA προστατεύουν από τη νόσο χωρίς έκθεση στον ιό SARS-CoV-2, διότι σε αντίθεση με άλλες τεχνολογίες δεν περιέχουν εξασθενημένους ή αδρανοποιημένους ιούς. Αντ’ αυτού, περιέχουν mRNA με οδηγίες για τη δημιουργία αντιγράφων της πρωτεΐνης «ακίδας» του κορονοϊού.

Δηλαδή τα εμβόλια mRNA δίνουν οδηγίες στον οργανισμό για το πώς να δημιουργήσει τις πρωτεΐνες αυτές, προκειμένου το ανοσοποιητικό σύστημα να «εξοικειωθεί» με αυτές και να είναι έτοιμο να τις καταπολεμήσει σε περίπτωση μόλυνσης από τον ιό.

Βάσει αυτής της τεχνολογίας, το mRNA λειτουργεί ως ο θεράπων ιατρός του οργανισμού, βοηθώντας το σώμα ώστε να παράγει τη δική του άμυνα.

Με αντίστοιχη λογική, η χρήση της τεχνολογίας εξετάζεται και δοκιμάζεται σε μία πλειάδα νέων εμβολίων κατά πολλών χρόνιων και αυτοάνοσων νοσημάτων: Για την αντιμετώπιση του μελανώματος, του καρκίνου του πνεύμονα, της εποχιακής γρίπης, της ελονοσίας, ενώ πολλά υποσχόμενη φαίνεται πως είναι η έρευνα για το σχεδιασμό εξατομικευμένων καρκινικών θεραπειών.

Φαρμακευτικές θεραπείες

Εκτός από τα εμβόλια, το RNA χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Μέχρι στιγμής, φάρμακα που στοχεύουν το RNA έχουν δώσει υποσχόμενα αποτελέσματα για τη θεραπεία πολύ σπάνιων ασθενειών όπως η νόσος του Huntington, μια χρόνια νευροεκφυλιστική ασθένεια του εγκεφάλου.

Ένας άλλος τομέας έρευνας είναι τα φάρμακα που παρεμβαίνουν στο RNA αποσιωπώντας ένα συγκεκριμένο γονίδιο για τη θεραπεία μιας πάθησης. Μία σειρά ερευνών για αυτούς τους τύπους φαρμάκων βρίσκεται σε εξέλιξη για ασθένειες όπως η αμυλοείδωση, μια σπάνια ασθένεια που προκαλείται από τη συσσώρευση πρωτεϊνών στον οργανισμό, η οξεία ηπατική πορφυρία, μια σπάνια μεταβολική διαταραχή, και διάφορα είδη καρκίνων.

Διάγνωση

Το RNA διαδραματίζει επίσης έναν διαρκώς εξελισσόμενο ρόλο στον τομέα της διάγνωσης ασθενειών. Σύμφωνα με έρευνα για βιοψίες που απαιτούν μόνο δείγμα αίματος από τον ασθενή, με τη μέτρηση των επιπέδων συγκεκριμένων RNAs, πολλές ασθένειες – όπως διάφορα είδη καρκίνου, νευροεκφυλιστικές νόσοι και καρδιαγγειακές παθήσεις– μπορούν να διαγνωστούν σε προγενέστερο στάδιο.