Πώς η πανδημία μεταμόρφωσε την επιστημονική έρευνα

Η εμφάνιση ενός νέου κορονοϊού στις αρχές του 2020, προκάλεσε ένα πρωτόγνωρο κύμα παγκόσμιας συνεργασίας που οδήγησε σε καινοτόμα εμβόλια και πολλά υποσχόμενες νέες θεραπείες.

Εδώ και ενάμιση χρόνο η ανθρωπότητα είναι αντιμέτωπη με μία παγκόσμια απειλή χωρίς προηγούμενο στην πρόσφατη ιστορία της. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή συγκεντρώνοντας την εκτίμηση, τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη όλων για τον τρόπο που ανταποκρίθηκαν με ανιδιοτέλεια στα καθήκοντά τους προς όφελός μας.

Δίπλα τους, «στα χαρακώματα» αλλά και στη συνείδησή μας, βρέθηκαν οι επιστήμονες και οι ερευνητές, από τους λίγους που είχαν την κατάρτιση και την εμπειρία προκειμένου να κατανοήσουν πραγματικά το μέγεθος της μάχης μας με τον κορονοϊό. Από την έναρξη της πανδημίας, οι επιστήμονες ενήργησαν με άνευ προηγουμένου ταχύτητα και συντονισμένη δράση και παρέδωσαν στην ανθρωπότητα ένα διευρυμένο οπλοστάσιο προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτήν την παγκόσμια απειλή. Ωστόσο, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.

Η έρευνα στην «προ-κορονοϊού» εποχή

Η συνήθης επιστημονική διαδικασία για την εύρεση νέων θεραπειών είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα. Δεν φτάνει μία ερευνητική ομάδα να έχει την ιδέα για μία θεραπεία. Θα πρέπει να σχεδιάσει ένα πείραμα προκειμένου να εξερευνήσει τη βασιμότητα  της υπόθεσής της, να διεκδικήσει και να πετύχει την απαραίτητη χρηματοδότηση και μετά να μπει στο εργαστήριο.

Αφού διεξάγει τα πειράματά της, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν από μερικούς μήνες μέχρι αρκετά χρόνια, και εφόσον πετύχει θετικά αποτελέσματα, θα πρέπει να ακολουθήσουν οι κλινικές δοκιμές (συνήθως τριών φάσεων), και βέβαια η δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους σε κάποια αναγνωρισμένη επιστημονική επιθεώρηση. Υπολογίστε ένα ακόμη έτος αναμονής – ίσως και περισσότερο. Μετά τη δημοσίευση –εκτός αν πρόκειται για άρθρο Ανοιχτής Πρόσβασης (Open Access article­) – μπορεί να χρειαστούν άλλοι 6 -12 μήνες προτού η μελέτη γίνει διαθέσιμη σε όλους.

Πολλά μέλη της επιστημονικής κοινότητας έχουν επανειλημμένως υποστηρίξει ότι η διαδικασία αυτή πρέπει να επιταχυνθεί, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις δημοσιεύσεις. Και η πανδημία COVID-19 φαίνεται ότι επιτάχυνε όσο ποτέ τις εξελίξεις.

Το ορόσημο του 2020

Για τους επιστήμονες, η 5η Ιανουαρίου 2020 ήταν μία ημερομηνία ορόσημο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την αναφορά του πρώτου περιστατικού COVID-19, Κινέζοι ερευνητές είχαν εντοπίσει τον ιό και είχαν αποκωδικοποιήσει το γονιδίωμά του. Ήταν ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα για τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, που έγινε ακόμη πιο σημαντικό όταν οι ερευνητές δημοσίευσαν την ακολουθία σε ένα ανοιχτό φόρουμ συζήτησης στο διαδίκτυο –παρά το εμπάργκο της κινεζικής κυβέρνησης– και ενθάρρυναν έναν ερευνητή από το Σίδνεϊ, να το μοιραστεί μέσω του Twitter με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ήταν η αρχή μιας αξιοσημείωτης, άνευ προηγουμένου παγκόσμιας προσπάθειας που οδήγησε στη δοκιμή, τη θεραπεία και τελικά τον εμβολιασμό κατά της Covid-19. Σύμφωνα με τους ερευνητές «μέσα σε 11 μήνες έγινε δουλειά δέκα χρόνων».

ΟΟΣΑ: Η ώρα της μεταρρύθμισης είναι τώρα

Η πανδημία ταυτόχρονα προκάλεσε και ανέδειξε την αξία της ανοιχτής επιστημονικής επικοινωνίας, ενώ παράλληλα αποκάλυψε τα κενά των επιστημονικών πολιτικών παγκοσμίως. Αυτό υποστηρίζει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στην έκθεση «Science and Technology Innovation 2021», καταλήγοντας ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για μεταρρύθμιση του κλάδου.

Η πρωτόγνωρη συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων παγκοσμίως, επιτάχυνε σημαντικά την κατανόηση του ιού COVID-19, τη μόλυνση που προκαλεί, καθώς και τον έλεγχο και την ανάπτυξη θεραπειών και εμβολίων για τη θεραπεία και την πρόληψή του. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για τη δημιουργία αποτελεσματικών και μακροχρόνιων μοντέλων ανοιχτής επιστήμης, με ενισχυμένο διεθνή συντονισμό και πιο στοχοθετημένη χρηματοδότηση έρευνας και ανάπτυξης. Έτσι, η ανθρωπότητα θα είναι καλύτερα προετοιμασμένη προκειμένου να ανταποκριθεί σε μελλοντικές πανδημίες.