Θα γράψουν ποτέ οι πίθηκοι Σαίξπηρ;

Ένα παλιό θεώρημα υποστηρίζει ότι ένας πίθηκος που πληκτρολογεί επ’ άπειρο, κάποια στιγμή είναι (σχεδόν) βέβαιο ότι θα καταφέρει να γράψει τον Άμλετ. Ωστόσο, κατά πιο σύγχρονους ερευνητές, οι χιμπαντζήδες δεν απειλούν την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Εκτός κι αν, κατά το παράδειγμα της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, πληκτρολογώντας αρχίσουν να εκπαιδεύονται, να μαθαίνουν και να παραγάγουν –όχι κατά τύχη– περιεχόμενο.

Από τη Βίκυ Τσούρτου

«Και το πεντάχρονο ανιψάκι μου θα μπορούσε να το ζωγραφίσει» ή «εγώ σου σκαρώνω πέντε τέτοια τραγούδια στην καθισιά μου» δηλώνουν ορισμένοι μπροστά από ένα έργο τέχνης που συγκινεί μόνο τα απαξιωτικά τους αισθήματα. Παρόμοιες σκέψεις ίσως περνούσαν από το μυαλό και των μαθηματικών του προηγούμενου αιώνα, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του θεωρήματος των άπειρων πιθήκων.

Το εν λόγω θεώρημα που διακινείται στους επιστημονικούς κύκλους εδώ και δεκαετίες, θέλει έναν πίθηκο που πληκτρολογεί επ’ άπειρο, κάποια στιγμή να είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταφέρει να γράψει τον Άμλετ. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι σχεδόν βέβαιο, αλλά είναι μάλλον απίθανο: Ακόμα κι αν κάθε σωματίδιο του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε αντιπροσώπευε ένα ξεχωριστό σύμπαν, ένας πίθηκος δεν θα μπορούσε ποτέ να γράψει Σαίξπηρ κατά τύχη.

Το θεώρημα των απείρων πιθήκων

Το θεώρημα των απείρων πιθήκων είναι ένα νοητικό πείραμα που χρησιμοποιείται για να καταδείξει τους κινδύνους που ενέχουν οι συλλογισμοί για το άπειρο. Ειδικά όταν υπεισέρχεται η υπόθεση τεράστιου αλλά πεπερασμένου αριθμού και αντίστροφα.

Η πιθανότητα να παραγάγει ο πίθηκος ένα κείμενο αντάξιο του Άμλετ, μέσα σε ένα χρονικό διάστημα της τάξης μεγέθους της ηλικίας του σύμπαντος, είναι μηδαμινή, αλλά όχι μηδενική. Παραλλαγές του θεωρήματος περιλαμβάνουν περισσότερους ή και άπειρους «δακτυλογράφους», ενώ συνήθως ο στόχος είναι όλα τα έργα και τα σονέτα του Σαίξπηρ ή και μόνο μία πρόταση.

Δύο μαθηματικοί από το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϊ, αποφάσισαν να εξετάσουν τις προοπτικές του θεωρήματος υπό το πρίσμα ενός πεπερασμένου χρόνου. Και η έρευνά τους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σύμπαν θα είχε τελειώσει πολύ πριν ο πίθηκος προλάβει να πληκτρολογήσει τις σχεδόν 900.000 λέξεις που αποτελούν τα έργα του διάσημου θεατρικού συγγραφέα. Όπως υποστηρίζουν οι δύο επιστήμονες, ακόμα κι αν όλοι οι πίθηκοι στον κόσμο είχαν όλο τον χρόνο στο σύμπαν, δεν θα μπορούσαν ποτέ να γράψουν τον Άμλετ.

Μόνο μπανάνες  

Προκειμένου να σχεδιάσουν το πείραμά τους και όχι να διευκολύνουν τους «θεωρητικούς πιθήκους» τους, οι ερευνητές έλαβαν ως δεδομένο ότι ένα πληκτρολόγιο έχει 30 πλήκτρα, συμπεριλαμβανομένων όλων των γραμμάτων της αγγλικής γλώσσας και των κοινών σημείων στίξης.

Παράλληλα, αντί να «επιστρατεύσουν» έναν μόνο πίθηκο, έκαναν τους υπολογισμούς τους χρησιμοποιώντας τον τρέχοντα παγκόσμιο πληθυσμό: Εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 200.000 χιμπαντζήδες. Τέλος, υπέθεσαν μια αρκούντως παραγωγική ταχύτητα πληκτρολόγησης ενός πλήκτρου ανά δευτερόλεπτο, μέχρι το τέλος του σύμπαντος.

Αφού έκαναν τους υπολογισμούς τους, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ακόμα κι αν τα συμπαθή θηλαστικά δεν έκαναν ούτε ένα διάλειμμα για φαγητό ή για ύπνο, θα ήταν σχεδόν απίθανο να πετύχουν έστω και την πρώτη γραμμή ενός έργου του περίφημου βάρδου. Ωστόσο, ένα 5% ίσως πετύχαινε στη διάρκεια ζωής του να πληκτρολογήσει τη λέξη «μπανάνες».

Καταπώς συμπεραίνουν οι ερευνητές, οι χιμπαντζήδες δεν αποτελούν απειλή για την ανθρώπινη δημιουργικότητα, όπως η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), η οποία εκπαιδεύεται, μαθαίνει και μπορεί να παραγάγει νέο περιεχόμενο. Ακόμη κι αν κατάφερναν να πληκτρολογούν γρηγορότερα ή αν ο πληθυσμός τους αυξάνονταν δραματικά. Εκτός κι αν, κατά το παράδειγμα της ΤΝ, πληκτρολογώντας αρχίσουν να εκπαιδεύονται, να μαθαίνουν και να δημιουργούν –όχι κατά τύχη– περιεχόμενο. Αλλά αυτή ίσως είναι υπόθεση ενός άλλου σύμπαντος.