Τα ρομπότ που κάνουν παρέα σε ηλικιωμένους είναι εδώ

Τα ανθρωποειδή (και όχι μόνο) μποτ φέρνουν την τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητα ηλικιωμένων, αλλά και παιδιών.

Το προσδόκιμο ζωής σε όλο τον πλανήτη ανεβαίνει σε πρωτοφανή επίπεδα, με τα ποσοστά να παρουσιάζονται αυξημένα τόσο στις αναπτυγμένες χώρες, όσο και στην πλειονότητα των αναπτυσσόμενων. Είναι ενδεικτικό ότι ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω έχει τριπλασιαστεί σε σύγκριση με το 1950, ενώ αναμένεται να τριπλασιαστεί εκ νέου έως το 2050, πιθανότατα ξεπερνώντας τα 2,1 δισεκατομμύρια.

Επίσης, στις περισσότερες δυτικές και ασιατικές χώρες εντυπωσιακή αύξηση εμφανίζουν τα ποσοστά των ηλικιωμένων που ζουν εντελώς μόνοι τους. Η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει το φαινόμενο, επιστρατεύοντας τη σύγχρονη τεχνολογία. Μπορεί όμως η τεχνολογία να καταπολεμήσει τη μοναξιά, την κοινωνική απομόνωση και την κατάθλιψη; Δεν είναι εύκολο, αλλά αν υπάρχει ένα βασικό όπλο αυτό δεν είναι άλλο από τα «ρομπότ συντροφιάς».

Από την Ιαπωνία, με αγάπη

Στην Ιαπωνία, η πρώτη γενιά των ρομπότ συντροφιάς έχει ήδη δοκιμαστεί, και στο εμπόριο κυκλοφορούν ήδη πολυάριθμες εκδοχές ανθρωποειδών και μη ρομπότ, με βασικό καθήκον να κρατούν συντροφιά και να βοηθούν ηλικιωμένους. Το Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας της χώρας υποστηρίζει ένα εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης, εκτιμώντας ότι η βιομηχανία ρομποτικών υπηρεσιών θα ξεπεράσει τα 4 δισ. δολάρια ετησίως μέσα στην επόμενη 15ετία – τουλάχιστον 25 φορές μεγαλύτερη από τα σημερινά της επίπεδα. Αντίστοιχα, παρότι όχι τόσο αυξημένα, είναι τα ποσοστά σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Οι λόγοι της προδιαγεγραμμένης επιτυχίας των ρομπότ δεν σχετίζονται αποκλειστικά με την ανάγκη της, έστω και εικονικής, συντροφιάς που βελτιώνει τις νοητικές και κοινωνικές δεξιότητες των μοναχικών ηλικιωμένων. Τα περισσότερα ρομπότ νέας γενιάς είναι σχεδιασμένα ώστε να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν την επικοινωνία με φίλους και συγγενείς, η οποία μοιραία δυσχεραίνεται στο πέρασμα των ετών. Εξάλλου, συνεργάζονται με λογισμικά και apps που επιτρέπουν την παρακολούθηση δεικτών υγείας (π.χ. της αρτηριακής πίεσης ή των μεταβολών στη γλυκόζη του αίματος), τις συνήθειες ύπνου, τη φυσική δραστηριότητα και πολλά ακόμη.

Φέρνει καφέ, και παίζει παιχνίδια μνήμης

Το Care-o-bot της γερμανικής Fraunhofer IPA έχει καθήκοντα σερβιτόρου, αφού μπορεί να μεταφέρει ροφήματα, αναψυκτικά, φαγητά και άλλα χρειώδη, χωρίς ο κάτοχός του να χρειάζεται να σηκωθεί από τη θέση του. Έχει επίσης τη δυνατότητα να παρακινεί τους ηλικιωμένους ώστε να παίρνουν μέρος σε παιχνίδια μνήμης και κοινωνικοποίησης. Δοκιμάζεται ήδη στη Γερμανία με πολύ υψηλά επιτυχίας, αφού απαλείφει την ανάγκη μεταφοράς των ηλικιωμένων σε οίκο ευγηρίας ή μονάδα φροντίδας, ενώ παράλληλα βελτιώνει την ψυχική τους διάθεση.

O Buddy προορίζεται για να χαρίζει συντροφιά σε ηλικιωμένους και παιδιά, αλλά ενσωματώνει σειρά δυνατοτήτων και λειτουργιών που του επιτρέπουν να εκτελεί σειρά χρηστικών οικιακών εργασιών. Συνδέεται στο οικιακό δίκτυο και σας επιτρέπει να χειρίζεστε από απόσταση συσκευές, φώτα, κουρτίνες, συναγερμό κ.ά.

Διαθέτει επίσης κάμερες για να διασφαλίζει την επικοινωνία της οικογένειας μέσω Skype, Messenger και άλλων εφαρμογών, αλλά και για να σας ειδοποιεί για ασυνήθιστη δραστηριότητα (είτε πρόκειται για διάρρηξη, είτε για ένα ατύχημα μέλους της οικογένειας, είτε για κάποια έκτακτη ανάγκη). Είναι εξάλλου προγραμματισμένο ώστε να υπενθυμίζει στους ηλικιωμένους την ώρα λήψης φαρμάκων ή προκαθορισμένων γευμάτων, συμπληρωμάτων διατροφής κ.λπ.

Το βασικό ατού του Buddy σύμφωνα με τους πρώτους κατόχους του δεν είναι τόσο οι high-tech δυνατότητές του, όσο η εμφάνισή του: το ρομποτικό χαμόγελό του, σύμφωνα με τους δημιουργούς του, δημιουργεί επιθυμία αλληλεπίδρασης και ενσυναίσθηση. Το γεγονός ότι το συγκεκριμένο ανθρωποειδές προσπαθεί να εκφράσει συναισθήματα, σε πρωτόλειο έστω επίπεδο, είναι ενδεικτικό για όσα έρχονται στο άμεσο μέλλον.

Αντίστοιχες δυνατότητες προσφέρει ο Lyxn, που εκτός των άλλων εφοδιάζεται με αισθητήρες προκειμένου να αντιδράει στο άγγιγμα και το χάδι. Ο Miko, από την άλλη, το πρώτο ρομπότ ινδικής κατασκευής κινείται με ρόδες και κάνει παρέα σε ηλικιωμένους και παιδιά (όσο ανατριχιαστικό κι αν ακούγεται αυτό σε κάποιους).

Ρομποτικά κατοικίδια

Οι κατασκευαστές βάζουν τα δυνατά τους για να δημιουργήσουν ανθρωποειδή με φιλικό προφίλ (και ανφάς, εδώ που τα λέμε), αλλά το έργο τους δυσχεραίνεται από το γεγονός ότι απευθύνονται σε ηλικιωμένους ανθρώπους, που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι –για να μην πούμε φοβικοί– με την τεχνολογία.

Πιθανότατα γι’ αυτούς τους λόγους, ορισμένες εταιρείες έχουν λανσάρει ρομποτικά κατοικίδια. Τα bots της Paro λανσάρονται ως τα ιδανικά «κατοικίδια» που συμβάλλουν στη μείωση του στρες. Γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται ήδη σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, σε νοσοκομεία όπου νοσηλεύονται παιδιά, ενώ σύντομα θα σταλούν και στον διεθνή διαστημικό σταθμό για να κρατούν παρέα στους αστροναύτες.

Η γνωστή από τον κλάδο του παιχνιδιού, Hasbro έχει σχεδιάσει τη σειρά Joy for all ειδικά για ηλικιωμένους. Τα απολύτως ρεαλιστικά «κατοικίδια» προσφέρουν την ψυχαγωγία και τη συντροφικότητα χωρίς να απαιτούν τη φροντίδα ενός κανονικού κατοικίδιου και δίχως να χρειάζονται βόλτες, τροφή και κτηνίατρο. Οι γάτες για παράδειγμα διαθέτουν αληθοφανές (και μαλακό) τρίχωμα, ανταποκρίνονται στα χάδια και τις αγκαλιές. Το ίδιο και τα κουτάβια που προσαρμόζουν τις κινήσεις και τη συμπεριφορά τους ανάλογα με τις διαθέσεις του κατόχου τους.

Και η μέση οδός

Το ElliQ σχεδιάστηκε από μια ομάδα εξειδικευμένων επιστημόνων στο Ισραήλ και κυκλοφορεί παγκοσμίως από την Intuition Robotics. Σε αντίθεση όμως με τα κάπως απωθητικά ανδροειδή, παραπέμπει σε ένα gadget υψηλής τεχνολογίας: συνδυάζει ένα tablet με ένα αξεσουάρ που θυμίζει κινούμενη κεφαλή. Μέσω των κινήσεων, αλληλεπιδρά με τον κάτοχό του, τόσο μέσω φωνητικών εντολών (όπως η Siri, ο Google Assistant και η Alexa), όσο και μέσω φυσικών κινήσεων.

Το ElliQ πιτρέπει την εύκολη και ανεμπόδιστη επικοινωνία με συγγενείς και φίλους, αλλά διαθέτει και ένα εύχρηστο σύστημα ειδοποιήσεων. Το συμβατό app επιτρέπει την καταγραφή συγκεκριμένων δεικτών υγείας, ενώ καταγράφει τη σωματική του δραστηριότητα και παρακινεί για επιπλέον άσκηση.

Οι βασικές λειτουργίες του ElliQ συνοψίζονται σε αυτό το βίντεο:

Δεύτερες σκέψεις

Οι δυνατότητες των ρομπότ εντυπωσιάζουν, αλλά είναι σαφές ότι έχουν αρκετό δρόμο να διανύσουν προκειμένου να ανταποκριθούν στην υπόσχεση των κατασκευαστών τους, να προσφέρουν «συντροφιά» σε μοναχικούς και ανήμπορους συνανθρώπους μας. Αυτό αργά ή γρήγορα θα συμβεί, λόγω της αλματώδους προόδου της επιστήμης.

Αυτό που πρέπει να διασφαλιστεί, όμως, δεν είναι τι μπορούν να κάνουν τα ρομπότ, αλλά τι θέλουμε εμείς να κάνουν. Τα ρομπότ και οι αυτοματοποιημένες μηχανές πρέπει να είναι εργαλεία που να λειτουργούν συνοδευτικά στην ανθρώπινη συντροφιά, και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποκαταστήσουν τους φίλους και την οικογένεια.

Αναλυτές τονίζουν επίσης την ανάγκη οριοθέτησης του θεσμικού πλαισίου και των ηθικών αρχών που θα οριοθετούν την τεχνητή νοημοσύνη ειδικά όταν σχετίζεται τόσο στενά με ανθρώπους. Τι θα σήμαινε για παράδειγμα το συναισθηματικό δέσιμο ή χειρότερα η ταύτιση ενός τετράχρονου παιδιού με ένα ρομπότ που του αγόρασαν οι γονείς του για να του κάνει παρέα; Σαφείς απαντήσεις ακόμη δεν έχουμε, αλλά οφείλουμε να τις δώσουμε έγκαιρα.